باکتريها متنوعترین و مهمترین میکروارگانیسم ها هستند. تعداد کمی از آنها در انسان و حیوانات و گیاهان
بیماريزا است. بطور کلی بدون فعالیت آنها، حیات بر روي زمین مختل میگردد. نظر به اینکه باکتريها
ساختمان سادهاي داشته و میتوان به آسانی، بسیاري از آنها را در شرایط آزمایشگاه کشت داد و تحت کنترل
درآورد. باکتر ي ها میکروارگانیسم هایی ساده ، تک سلولی و پروکاریوت هستند . (پروکاریوتها شـامل
بـاکتري هـا وآرکی باکترها هستند)
باکتري ها داراي دیواره ي سلولی از جنس پپتیدوگلیکان می باشند .
تغذیه ي بیشتر آنها از مواد شیمیایی آلی است. برخی نیز از مواد غیرآلی (مثل متان) استفاده می کنند و
برخی دیگر نیز مواد غذایی مورد نیازشان را خودشان می سازند و یا به عبارتی فتوسنتز می کنند .
بسیاري از باکتري ها قادرند با استفاده از تاژك (Flagela (در محیط خود حرکت کنند .
باکتریها می توانند اندازه و شکل هاي مختلفی داشته باشند.
باکتریها براساس نوع رنگ آمیزي (گرم منفی یا مثبت بودن)، شکل (کوکسی، باسیل، کوکو باسیل، ویبریو،
اسپریل و …)، نوع متابولیسم (بیهوازي، هوازي، بیهوازي اختیاري و…) تقسیمبندي میشوند.
با کتري ها از نظر درجه تکامل به دو گروه تقسیم می شوند:
الف- باکتري هاي پست (Bacteria Lower (: باکتري هاي تک سلولی ساده هستند و به اشکال کروي یا
کوکسی، میله اي یا باسیل، باسیل کوتاه یا کوکوباسیل، باسیل خمیده یا ویبریون، مارپیچی شکل و غیر قابل
انعطاف یا اسپیروکت وجود دارند.
کوکسی ها و باسیل ها در هنگام تقسیم ممکن است فقط در یک سطح تقسیم شده و دو به دو به یکدیگر
اتصال داشته باشند که به آن ها به ترتیب دیپلوکوك و دیپلوباسیل نام می دهند.
اگر تقسیمات سلولی در یک سطح انجام شود و چند باکتري دنبال هم قرار گیرند،استرپتوکوك و استرپتوباسیل
نامیده می شوند.در کوکسی ها اگر تقسیم سلولی در دو سطح عمود بر هم باشد،اشکال چهارتایی بوجود می
آید که آن را تتراد می گویند و هرگاه تقسیم سلولی کوکسی در سه سطح عمود بر هم انجام شود ،توده هاي
هشت تایی شبیه پاکت پستی بوجود می آید که آنرا سارسین می نامند .
اگر تقسیمات سلولی کوکسی به طور نامنظم در سطوح مختلف انجام گیرد، اشکالی شبیه خوشه انگور به
وجود می آید که استافیلوکوك نامیده می شود.
برخی از باکتري ها مانند باسیل دیفتري، هنگام تقسیم، مانند ترکه می شکنند و از یکدیگر جدا نمی شوند و
اشکال زاویه دار مانند الفباي چینی پیدا می کنند، گاهی جدا می شوند و اشکال چوب کبریتی و نردبانی به
وجود می آورند.
ب- باکتري هاي عالی ( Bacteria Higher (: این باکتري ها رشته مانند و اغلب غلاف دار هستند.بیشتر
اوقات شاخه هایی (هیف هایی) ایجاد کرده و تشکیل میسلیوم می دهند و چون تشکیلات شاخه شاخه اي
ایجاد می کنند، آکتینومیست نام می گیرند.
اندازه ي باکتري ها :
براي اندازه گیري میکروارگانیسم ها از واحد متریک استفاده مـی کنـیم .سیسـتم اسـتاندارد بـراي
طـول،سیستم متریک است .
وقتی ما از اندازه گیري میکروارگانیسم ها صحبت می کنیم، واحد متر برایمان بسیار بزرگ است و معمولاً از
−9 10) و نانومتر( −6 واحد هاي کوچکتري مثل میکرومتر ، میکرون یا مو (
10) استفاده می کنیم . حتی می
10) استفاده کرد . −10 توان از واحد کوچکتري به نام آنگستروم (
باکتري ها اکثراً قطري بین 0/2 تا 2 میکرون و طولی بین 2 تا 8 میکرون دارند.
شکل و اندازه اي که براي هر باکتري تعریف می شود، شکل جوان و در شرایط معمولی باکتري است. باکتري
وقتی پیر می شود یا در شرایط نامساعد قرار می گیرد، شکل و اندازه ي غیر عادي پیدا می کند
چون میکروب ها بی رنگ بوده، هنگام مشاهده با میکروسکوپ نوري باید آنها را آماده کرد . یکی از راه هاي
تشخیص میکروب ها از پس زمینه ي آنها، تکنیک هاي رنگ آمیزي است .
نامگذاري باکتريها :
ابداع شـد .
سیستم نامگذاري ارگانیسم ها در سال 1735 توسط کارلوس لینوس
سیستم دوتایی جنس/گونه (species/Genus (، یک سیستم بینالمللی نامگذاري باکتريهاي گروههاي
مشابه است که بر حسب قواعد و کدهاي بینالمللی علامت گذاري میشود. به عنوان مثال:
.aeruginosa Psuedomonas نام اول که همیشه با حرف بزرگ شروع میشود، نشانگر جنس و نام
دوم نشانگر گونه است. هر دو نام همواره با حروف ایتالیک نوشته میشوند. جنس (سرده) نشانگر مجموعه
گونههاي مشابه است. گونه نشانگر نسل هائی با درجه بالایی از مشابهت است که متفاوت از نسلهاي دیگر
هستند. نامگذاري دوتایی میتواند نشان دهنده شکل باکتري (Bacillus ,Stph,Streptococcus(، کاشف
آن (Escheric.Dr ,Escherichia(، ویژگی متابولیک باکتري (aureus Staph (آرئوس به معناي طلاي
است که بخاطر کلنی هاي طلایی رنگی ایجاد شده به آن اطلاق می گردد و یا نام بیماري مربوط به باکتري
(pneumonia Klebsiella (که عامل عفونت ریوي است ، باشد.
ساختار و اجزاء ساختمانی باکتري ها :
باکتري ها مانند همه ي سلول هاي زنده داراي سه قسمت غشاء سلولی، سیتوپلاسم و اجزاء هسته هستند.
علاوه بر این، همه ي باکتري ها به جزء «میکوپالسماها» در خارج غشاء سلولی، لایه ي دیگري به نام دیواره
سلولی دارند.
اجزاء مذکور، بخش هاي اصلی هر باکتري هستند. در بعضی از باکتري ها علاوه بر قسمت هاي مذکور،
ممکن است ضمائم دیگري از قبیل تار لرزان (تاژك یا فلاژن) ،کپسول، اسپور و فیمبریه یا پیلی نیز وجود
داشته باشد.
